Trần Anh Hùng và hành trình làm nên lịch sử

LHP Cannes 2023 kéo dài từ ngày 16 đến 27-5 (giờ địa phương) tại TP Cannes của Pháp. Đạo diễn Trần Anh Hùng được tôn vinh nhờ tác phẩm "La Passion de Dodin Bouffant" (còn gọi là The Pot-au-Feu) do ông đạo diễn kiêm biên kịch. Tác phẩm đã nhận được tràng vỗ tay dài 7 phút cùng nhiều lời khen ngợi về sự tinh tế, đẳng cấp trong từng khung hình.

Đạo diễn Trần Anh Hùng (trái) nhận giải tại Cannes 2023. Ảnh: REUTERS

Tinh tế và đẳng cấp

Khi được tôn vinh chiến thắng hạng mục "Đạo diễn xuất sắc nhất", Trần Anh Hùng đã gửi lời cảm ơn hai diễn viên chính trong phim là Juliette Binoche và Benoît Magimel. Ông cũng cảm ơn vợ mình - bà Trần Nữ Yên Khê, người đã luôn đồng hành bên cạnh ông trong các dự án phim. Ông gọi bà là "người đầu bếp" trong sự nghiệp của mình.

Tác phẩm "La Passion de Dodin Bouffant" được chuyển thể từ tiểu thuyết "The Life and Passion of Dodin-Bouffant, Gourmet" (1924) của Marcel Rouff. Lấy bối cảnh cuối thế kỷ XIX, nội dung phim xoay quanh chuyện tình của đầu bếp Eugenie (Juliette Binoche đóng) và chuyên gia ẩm thực Dodin Bouffant (Benoît Magimel đóng). Dodin Bouffant là một người giàu có, sành ăn, có niềm đam mê mãnh liệt với ẩm thực. Trong khi đó, Eugenie là đầu bếp tài năng, luôn hoàn thành những yêu cầu khó từ phía Dodin Bouffant. Từ sự đồng điệu về niềm đam mê ẩm thực, gắn bó trong nhiều năm, cả hai dần dần dệt nên câu chuyện tình lãng mạn.

Phim có cốt truyện đơn giản nhưng cách kể ấn tượng, điềm tĩnh, chậm rãi nhưng rất đẹp, rất thơ. Ẩm thực được nâng tầm trong phim thông qua góc quay, mô tả cho khán giả vẻ đẹp, sự ngon miệng của món ăn và những tầng ý nghĩa đầy chiêm nghiệm trong đó. Khi công chiếu tại LHP Cannes, "La Passion de Dodin Bouffant" nhận được tràng vỗ tay dài 7 phút. Damon Wise - cây bút của trang Deadline nhận xét tác phẩm thành công như một sự tôn vinh các giác quan trong trải nghiệm ẩm thực. Peter Bradshaw - cây bút của tờ Guardian (Anh) - cho rằng: "Phim có sự quyến rũ, tinh tế và hai diễn viên nam, nữ chính thể hiện một cách hoàn hảo vai diễn của họ. Là phim về ẩm thực, "La Passion de Dodin Bouffant" có nhiều điều để giới thiệu và tôi thấy nó hấp dẫn đáng để xem lại". Cây bút Jordan Mintzer của tờ Hollywood Reporter khen ngợi: "Tác phẩm khắc họa cảm giác ngon miệng từ món ăn, sự đẹp mắt, kết hợp giữa tuyệt tác ẩm thực và câu chuyện tình đầy xúc động của tuổi trung niên. Mạch phim chậm rãi nhưng đầy khéo léo, đáng xem".

Trong khi đó, cây bút Tim Grierson của Screen Daily viết rằng bộ phim tinh tế của Trần Anh Hùng đưa khán giả đến những suy ngẫm đằng sau những món ăn cùng câu chuyện tình được kể. Đó là, bữa ăn dù ngon đến mấy cũng chỉ tồn tại trong khoảnh khắc và một mối tình cũng tương tự, không thể tránh khỏi hết hạn. Thế nhưng, khi bộ phim nhẹ nhàng kết thúc với nỗi buồn thì điều an ủi khán giả sẽ là quan điểm giống món ăn ngon tuyệt vời, những ký ức về một mối tình lãng mạn sẽ mãi trường tồn trong lòng mỗi người.

Một cảnh trong phim “La Passion de Dodin Bousfant”. Ảnh: CURIOSA FILMS

Trở lại với hào quang

Khi được hỏi vì sao lại quay cảnh nấu ăn đến 40 phút của phim, mô tả tỉ mỉ mà đến các chương trình nấu ăn cũng hiếm khi làm được. Đạo diễn Trần Anh Hùng chia sẻ rằng mục tiêu là thể hiện điều mà mọi người chưa từng thấy trước đây nhưng lại vô cùng bình thường, không thêm bất kỳ yếu tố ngoạn mục nào. Ông nghĩ nếu quay cảnh nấu ăn như một vũ đạo trên màn ảnh thì nó sẽ lộng lẫy, giống một vở ballet. Đoàn phim ăn tất cả các thức ăn sử dụng cho mỗi cảnh quay và đó là những bữa ăn ngon nhất trên phim trường.

Trần Anh Hùng là cái tên quen thuộc với điện ảnh Việt và cũng không xa lạ với điện ảnh thế giới. Ông sinh ra ở Việt Nam năm 1962, sau đó theo gia đình đến Pháp. Tại Pháp, ông học Trường Điện ảnh École Louis-Lumière và thực hiện đề tài tốt nghiệp năm 1987 bằng phim ngắn gắn với văn hóa Việt là "Người thiếu phụ Nam Xương". Ông đã viết kịch bản phim lấy cảm hứng từ tác phẩm "Truyền kỳ mạn lục" của Nguyễn Dữ.

Sau "Người thiếu phụ Nam Xương", ông thực hiện phim ngắn khác là "Hòn vọng phu" trước khi thực hiện phim dài "Mùi đu đủ xanh" vào năm 1993. Tác phẩm "Mùi đu đủ xanh" mang đến danh tiếng lớn cho Trần Anh Hùng. Ông nhận được giải "Camera d’Or" tại LHP Cannes 1993 và giải "César de la meilleure première œuvre" tại Giải César của Viện Hàn lâm Nghệ thuật và Kỹ thuật Điện ảnh Pháp.

Phim cũng được vào danh sách đề cử chính thức tại Oscar lần thứ 66 hạng mục "Phim nói tiếng nước ngoài xuất sắc nhất". Đây là phim nói tiếng Việt duy nhất đến nay của điện ảnh Việt được vào vòng bầu chọn chính thức của giải thưởng điện ảnh danh giá nhất hành tinh là Oscar. Nội dung của phim xoay quanh câu chuyện về cô bé tên Mùi, từ lúc là người ở trong gia đình buôn vải ở Sài Gòn những năm 1950 cho đến khi thành thiếu nữ, có tình yêu cùng một nghệ sĩ dương cầm.

Thành công với tác phẩm đầu tay, Trần Anh Hùng thực hiện phim "Xích lô" với sự tham gia của Lương Triều Vỹ. Trần Anh Hùng được vinh danh giải "Sư tử vàng" cho phim xuất sắc nhất tại LHP Venice 1995 ở tuổi 33. Ông cũng là một trong những đạo diễn trẻ nhất giành giải danh giá tại LHP này. Những tác phẩm tiếp theo của Trần Anh Hùng có: "Mùa hè chiều thẳng đứng", "Và anh đến trong cơn mưa", "Rừng Na Uy", "Vĩnh cửu".

Trong số 9 tác phẩm thực hiện tính đến nay, Trần Anh Hùng tạo được dấu ấn riêng với phong cách làm phim không theo lối mòn truyền thống mà luôn tìm kiếm cách kể chuyện với ngôn ngữ điện ảnh mới lạ. Ông có nhiều thành công ở những tác phẩm đầu như "Mùi đu đủ xanh", "Xích lô" nhưng rồi sau đó lại gặp phải những ý kiến trái chiều, lời chê nhiều hơn khen với "Và anh đến trong cơn mưa", "Rừng Na Uy".

Trần Anh Hùng đã tái xuất đầy thăng hoa với "La Passion de Dodin Bouffant" và gặt hái những thành quả lịch sử cho sự nghiệp của mình. Thành quả này có công lớn của Trần Nữ Yên Khê, nàng thơ, người đồng hành và là người vợ gắn bó với đạo diễn.

Sau phim "Mùa hè chiều thẳng đứng", Trần Anh Hùng không làm phim Việt nhưng ông vẫn thường về Việt Nam giảng dạy về điện ảnh và đỡ đầu cho những nhà làm phim trẻ, tài năng. Ngay khi thông tin Trần Anh Hùng được vinh danh tại Cannes 2023, nhiều người trong giới, người yêu điện ảnh Việt đã gửi lời chúc mừng, bày tỏ tự hào về ông trên trang cá nhân. 

Sự nối truyền kỳ lạ

Năm 1993, đạo diễn Trần Anh Hùng từng được vinh danh với giải "Camera d’Or" cho phim "Mùi đu đủ xanh" tại LHP Cannes. Trùng hợp tuyệt vời, đến 2023, nhà làm phim trẻ Phạm Thiên Ân cũng được tôn vinh với giải thưởng này ở phim "Bên trong vỏ kén vàng". Tác phẩm này được chiếu ở hạng mục "Tuần lễ đạo diễn" (Directors’ Fortnight) và cũng là tác phẩm Việt duy nhất ở mùa Cannes năm nay.

Đạo diễn Phạm Thiên Ân nhận giải. Ảnh: REUTERS

Phạm Thiên Ân sinh sống và làm phim tại TP HCM, 4 năm trước, vợ chồng anh chuyển sang Houston - Mỹ. Sinh năm 1989, Phạm Thiên Ân từng giành giải nhì cuộc thi "Phim ngắn 48 giờ" năm 2014. Năm 2019, phim ngắn "Hãy tỉnh thức và sẵn sàng" do anh thực hiện giành giải illy dành cho phim ngắn xuất sắc nhất tại hạng mục "Directors’ Fortnight", thuộc khuôn khổ LHP Cannes và sau đó anh đã làm phim dài "Bên trong vỏ kén vàng" từ phim ngắn trên.