Di tích quốc gia đặc biệt đền Xám đang xuống cấp nghiêm trọng

Đền Xám (hay đình Xám) là nơi thờ Thượng tướng quân Trần Minh Công (tức Trần Lãm), người có công lớn giúp Đinh Bộ Lĩnh dẹp loạn 12 sứ quân.

Tổng thể khu di tích gồm ngôi đền chính ở phía trong xây hình chữ “Công”, được làm bằng gỗ lim, mái lợp ngói nam; 2 nhà giải vũ xây 2 bên; phía trước là đình hát để làm nơi hội họp việc làng và tổ chức các cuộc thi hát, diễn chầu văn. 

Đền Xám là công trình kiến trúc nghệ thuật có giá trị độc đáo, tiêu biểu của nghệ thuật đúc, chạm gỗ điêu luyện với nhiều đề tài sống động như rồng chầu, phượng múa đan xen họa tiết đao mác, lá hỏa… có niên đại trải dài 400 năm qua các triều đại phong kiến từ vương triều Mạc thế kỷ 16, thời Hậu Lê thế kỷ 17, 18 đến thời Nguyễn thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20. 

Với những giá trị tiêu biểu về lịch sử, văn hóa và kiến trúc nghệ thuật, ngày 17/1/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 152/QĐ-TTg xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật đền Xám là di tích quốc gia đặc biệt.

Tuy nhiên, sau nhiều năm chưa được tu bổ tổng thể, nhiều hạng mục của đền Xám hiện đang xuống cấp nghiêm trọng.

Ghi nhận của PV, tại ngôi đền cổ, nhiều hạng mục có dấu hiệu xuống cấp rõ rệt như ngói bị vỡ, cột gỗ lim bị ẩm mốc, xuất hiện những vệt mục ở chân cột; mảng phù điêu chạm khắc tinh xảo có tuổi đời hàng trăm năm bị mối mọt xâm lấn, mất nét.

Ông Nguyễn Quý Lữu - thủ từ đền Xám cho biết, ngôi đền cổ được người dân địa phương gìn giữ suốt những năm qua nhưng do nhiều năm chưa có đợt trùng tu lớn nên các hạng mục của di tích bị xuống cấp. Mảng chạm khắc gỗ có giá trị nghệ thuật cao tại cửa chính tiền đường bị mối mọt cách đây khoảng hơn 10 năm, dù được người dân chung tay đóng góp kinh phí để xử lý nhưng tình trạng mối mọt chỉ đỡ phần nào. 

Các hạng mục bên trong ngôi đền cũng có dấu hiệu hư hại. Bục đặt tượng sứ giả xuất hiện vết nứt lớn, một số vị trí tường bị thấm nước.

Bệ đặt đồ lễ trước ban thờ chính cũng bị nứt, bong kênh, khiến mặt bàn không còn bằng phẳng, ảnh hưởng đến việc bày biện lễ vật của người dân.

Tại đình Hát nằm phía trước ngôi đền cổ, do nhiều năm không được tu sửa nên bị mưa dột khiến các mảng tường và hệ thống vì kèo phủ đầy nấm mốc.

Lãnh đạo UBND xã Hồng Quang cho biết, địa phương đã tiến hành rà soát, lập báo cáo hiện trạng di tích và hoàn thiện các hồ sơ liên quan để đề xuất phương án trùng tu, mở rộng không gian khu di tích đền Xám, trình UBND tỉnh Ninh Bình xem xét theo quy định.

Theo lãnh đạo xã, phạm vi đề xuất quy hoạch dự kiến khoảng 30ha, nhằm tạo quỹ đất phù hợp cho việc bảo vệ, tôn tạo và phát huy giá trị di tích. Vừa qua, đoàn công tác của tỉnh và đơn vị tư vấn thiết kế tu bổ di tích của Trung ương đã về khảo sát thực địa.

Trong thời gian tới, chính quyền địa phương sẽ tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chuyên môn tăng cường công tác bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị di tích quốc gia đặc biệt đền Xám.