Lần đầu tiên trong lịch sử, một bộ sưu tập âm nhạc của Việt Nam được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới. Đó là bộ sưu tập gồm hơn 700 tác phẩm của cố nhạc sĩ Hoàng Vân (1930 - 2018), trải dài từ năm 1951 đến năm 2010. Sự kiện này là niềm tự hào của gia đình ông, với giới âm nhạc và là dấu mốc quan trọng đưa âm nhạc Việt Nam bước vào "bản đồ" di sản văn hóa thế giới.
Hành trình của một di sản âm nhạc
Trong những chương trình âm nhạc chào mừng các ngày lễ lớn của đất nước, ca khúc của nhạc sĩ Hoàng Vân đều được chọn và hòa âm phối khí mới để phục vụ công chúng. Ông tên thật là Lê Văn Ngọ, được xem là một trong những tượng đài sáng tác của âm nhạc Việt Nam hiện đại.
Ông để lại một kho tàng phong phú về thể loại: từ ca khúc cách mạng, ca khúc đời sống, hợp xướng, giao hưởng, khí nhạc cho đến nhạc thiếu nhi. Những tác phẩm như: "Bài ca xây dựng", "Hò kéo pháo", "Người chiến sĩ ấy", "Quảng Bình quê ta ơi", "Hát về cây lúa hôm nay"… đã trở thành ký ức tập thể của nhiều thế hệ người Việt.
Ông còn để lại những tác phẩm khí nhạc quy mô lớn, trong đó có 4 bản giao hưởng, đặc biệt "Thành đồng Tổ quốc" (1960) được xem là một trong những bản giao hưởng thơ đầu tiên của âm nhạc nước nhà. Với khối lượng và chiều sâu như thế, bộ sưu tập nhạc của ông đáp ứng hầu như toàn bộ các tiêu chí khắt khe của UNESCO.
Nhạc sĩ Hoàng Vân. (Ảnh do gia đình nhạc sĩ cung cấp)
TS Lê Y Linh, con gái của nhạc sĩ, chia sẻ: "Thách thức lớn nhất khi đề xuất UNESCO ghi danh chính là chứng minh sức ảnh hưởng quốc tế của các tác phẩm. Cha tôi sáng tác chủ yếu trong thời chiến, bối cảnh địa chính trị phức tạp khiến tác phẩm khó lan tỏa rộng ra thế giới. Tuy vậy, những giá trị nghệ thuật, lịch sử và nhân văn mà ông để lại đã vượt thời gian và không gian. Chúng tôi hy vọng đây sẽ là tiền đề để các nhạc sĩ cùng thời, các thế hệ nghệ sĩ Việt Nam khác cũng được thế giới vinh danh".
Niềm tự hào của giới âm nhạc TP HCM
Trước tin vui này, nhiều nghệ sĩ tại TP HCM không giấu nổi xúc động và tự hào. NSND Thế Hiển bày tỏ: "Âm nhạc Việt Nam từ lâu đã có vị trí đặc biệt trong lòng người dân nhưng để được UNESCO ghi danh là Di sản tư liệu thế giới thì quả thật là bước ngoặt. Điều đó chứng minh rằng âm nhạc cách mạng Việt Nam không chỉ có giá trị nghệ thuật, mà còn là tài sản văn hóa chung của nhân loại".
Nhạc sĩ Hoàng Vân. (Ảnh do gia đình nhạc sĩ cung cấp)
Việc UNESCO ghi danh bộ sưu tập của nhạc sĩ Hoàng Vân nhằm khẳng định giá trị đã được thế giới công nhận và đặt lên vai thế hệ trẻ ngày nay trách nhiệm lớn lao. Di sản chỉ thực sự sống mãi khi được biểu diễn, nghiên cứu, giảng dạy và lan tỏa đến công chúng qua chiều dài năm tháng, đặc biệt là giới trẻ.
Nhạc sĩ Hoàng Vân: Sự nghiệp âm nhạc của tôi bắt đầu từ Điện BiênThế hệ nghệ sĩ trẻ cần tiếp tục hát, hòa âm, sáng tạo những cách thể hiện mới để các tác phẩm của nhạc sĩ Hoàng Vân vang lên trong đời sống đương đại, vừa giữ nguyên tinh thần nguyên bản vừa thổi vào đó hơi thở mới của thời đại. Nhạc sĩ Nguyễn Quang Vinh, Chủ tịch Hội Âm nhạc TP HCM, nhấn mạnh: Công tác số hóa, lưu trữ và quảng bá quốc tế là con đường để âm nhạc Việt Nam "được yêu thích" rộng rãi trên thế giới. Bộ sưu tập nhạc của Hoàng Vân được UNESCO ghi danh có thể xem là một "cánh cửa" mở ra cơ hội cho các nhạc sĩ Việt Nam khác.
Từ đây, các tác phẩm của những thế hệ vàng trong âm nhạc cách mạng và đương đại sẽ có cơ hội vươn ra biển lớn, để thế giới hiểu rằng Việt Nam không chỉ có một nền văn hóa lâu đời, mà còn có âm nhạc đậm tính nhân văn, gắn liền với vận mệnh dân tộc...
"Di sản đã được trao cho chúng ta, vậy vấn đề còn lại là làm sao để âm nhạc Hoàng Vân và âm nhạc Việt thực sự hòa vào đời sống âm nhạc đương đại của nhân loại. Những giai điệu vừa mang bản sắc Việt vừa hòa quyện cùng nhịp điệu của thế giới" - PGS-TS Trần Yến Chi (Trường ĐH Sân khấu - Điện ảnh TP HCM) nói.
