Hiểm họa lặn xem cá đuối đớp mồi ở Hawaii

Loài cá đuối khổng lồ thu hút hàng chục lượt khách đến đảo Hawaii mỗi năm. Ảnh: Emma Li/Pexels.

Vào buổi tối, ngoài khơi bờ biển Kailua-Kona của đảo Hawaii lại sáng đèn, hàng chục người lặn với ống thở (snorkeling) nhảy xuống đại dương tối đen như mực. Họ bơi về phía những ánh đèn công suất lớn đang chiếu xuống mặt nước để ngắm cá đuối manta khổng lồ với sải cánh rộng khoảng 12 feet (khoảng 3,6 mét).

Ánh đèn thu hút những sinh vật phù du - thức ăn yêu thích của cá đuối manta. Những khách lặn snorkeling nổi trên mặt nước trong khi người lặn với bình dưỡng khí (scuba diving) ngồi dưới đáy biển trong nhiều giờ ngắm cá đuối manta bơi vòng tròn quấn lấy nhau và lao lên mặt nước.

Những con cá đuối nặng gần 500 kg uyển chuyển bơi lội như thực hiện một điệu nhảy đầy mê hoặc khiến du khách khó quên. Đây cũng là hoạt động phổ biến nhất tại bờ biển Kailua-Kona.

Theo một nghiên cứu năm 2010, cá đuối manta thu hút hơn 10.000 du khách đến Hawaii và đóng góp hơn 4 triệu USD mỗi năm cho ngành du lịch.

Tuy nhiên, số lượng thuyền và số lượng khách ngày càng tăng trong khi không có quy định quản lý được đưa ra, tạo nên sự hỗn loạn cũng như những mối nguy hiểm tiềm ẩn.

Thợ lặn đang ngắm cá đuối manta ăn sinh vật phù du ngoài khơi bờ biển Kailua-Kona thuộc đảo Hawaii. Ảnh: Keller Laros.

Trao đổi với SFGATE, Keller Laros, người sáng lập Quỹ nghiên cứu phi lợi nhuận Manta Pacific và là đồng sở hữu của Jack's Diving Locker, cho biết: "Từ khoảng năm 2010, các đơn vị đã đưa khách đi lặn snorkeling mà không qua đào tạo, luyện tập, vì vậy số lượng người tham gia tăng vọt".

Theo ghi nhận, những đêm đông đúc nhất, số lượng khách lặn biển tại đây có thể lên đến hơn 290 người. "Trong khi đó, một số người điều hành tour còn lái thuyền băng qua những khu vực có cá đuối manta và du khách đang lặn", ông nói.

Năm 2022, một du khách đã tử vong vì rơi khỏi thuyền và đập đầu vào chân vịt của thuyền khi di chuyển ra bãi lặn đêm ngắm cá đuối manta. Năm ngoái, một người phụ nữ đã chết đuối trong một chuyến lặn biển ngắm sinh vật này.

Theo nghiên cứu, những tai nạn là không thể tránh khỏi khi nhiều tàu thuyền di chuyển cách du khách từ 3-6 mét, thậm chí di chuyển ngay trên đầu họ. Ngoài ra, một số du khách bơi tách nhóm vì mãi mê đuổi theo những chú cá đuối manta vào điểm neo đậu nhiều thuyền khiến họ rơi vào trạng thái nguy hiểm. Trời tối cộng với đèn chói khiến việc quan sát khách lặn càng trở nên khó khăn.

Với lượng lớn tàu thuyền và du khách tham gia vào hoạt động lặn đêm, nếu không có biện pháp giảm thiểu rủi ro hiện có, việc xảy ra tai nạn nghiêm trọng là điều sớm muộn trong tương lai.

Hawaii cấp giấy phép hoạt động thương mại cho chủ sở hữu thuyền du lịch nhưng không có quy định cụ thể về việc tham quan cá đuối manta. Thuyền có thể đi bất cứ nơi nào, khi nào họ muốn. Tại đây không giới hạn số lượng thuyền thuyền tại bất kỳ điểm ngắm nào.

Cá đuối manta có độ dài sải cánh hơn 3 mét đầy ấn tượng. Ảnh: Elianne Dipp.

Sở Đất đai và Tài nguyên đã đưa ra dự thảo về các quy tắc để quản lý địa điểm ngắm cá đuối manta. Phiên bản mới nhất của dự thảo quy định chỉ cấp 24 giấy phép khai thác thương mại tại mỗi địa điểm và mỗi nhà tour chỉ nhận không quá 60 khách trong 24 tiếng, cứ 8 khách lặn thì cần có ít nhất một hướng dẫn viên.

Uớc tính có khoảng 60-70 nhà điều hành tour lặn ngắm cá đuối manta đang hoạt động tại vùng biển này.

Sở Đất đai và Tài nguyên cũng lo ngại về cách các tour du lịch tác động lên cá đuối manta. "Mọi người đang cố gắng đưa cá đuối manta đến các khu vực khác nhau vì mọi người đều muốn nhìn thấy chúng", bà Meghan Statts, viên chức Sở cho biết.

Ngoài ra, việc thu hút cá đuối manta bằng ánh đèn còn có thể làm thay đổi hành vi tự nhiên của chúng, ảnh hưởng đến thói quen kiếm ăn của loài sinh vật này.

Các nhà điều hành tour cạnh tranh sử dụng những luồng ánh sáng mạnh trong nhiều giờ liền nhằm thu hút các sinh vật phù du có thể ảnh hưởng đến thị giác của cá đuối manta. Một số con cá bị phát hiện với vết sẹo do đâm vào chân vị hay thợ lặn hoặc thuyền sau khi tiếp xúc với ánh sáng cực mạnh trong thời gian dài.